Σακχαρώδης Διαβήτης
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία μεταβολική πάθηση στην οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να μεταβολίσει σωστά τους υδατάνθρακες (σάκχαρα). Φυσιολογικά, οι υδατάνθρακες της τροφής απορροφώνται από το έντερο με τη μορφή γλυκόζης, η οποία χρησιμοποιείται για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού μας σε ενέργεια. Η γλυκόζη είναι το «καύσιμο» του οργανισμού. Χωρίς γλυκόζη δεν υπάρχει ζωή. Το περίσσευμα αποθηκεύεται σε διάφορες μορφές και χρησιμοποιείται όταν υπάρχει ανάγκη. Κεντρικό ρόλο σε όλες αυτές τις διεργασίες παίζει μία ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και λέγεται ινσουλίνη. Όταν ο οργανισμός δεν παράγει ινσουλίνη ή την παράγει σε ανεπαρκή ποσότητα ή η ινσουλίνη που παράγεται δεν μπορεί να δράσει τότε η γλυκόζη δεν μπορεί να μεταβολιστεί και το περίσσευμά της δεν μπορεί να αποθηκευτεί. Έτσι, η γλυκόζη που κυκλοφορεί στο αίμα είναι αυξημένη, έχουμε δηλαδή υπεργλυκαιμία.
Η υπεργλυκαιμία οδηγεί σε αυξημένη αποβολή της γλυκόζης στα ούρα (γλυκοζουρία), ενώ παράλληλα δεν καλύπτονται επαρκώς οι ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού και διαταράσσεται ο μεταβολισμός και των πρωτεϊνών και των λιπών. Αυτή η σύνθετη μεταβολική διαταραχή ονομάζεται σακχαρώδης διαβήτης.
Δύο είναι οι κύριοι τύποι διαβήτη:
Ο διαβήτης τύπου 1 ή νεανικός διαβήτης οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης και απαντάται σε παιδιά ή νεαρούς ενήλικες.
Ο διαβήτης τύπου 2 ή διαβήτης των ενηλίκων οφείλεται σε ελαττωμένη παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας ή σε ελαττωμένη δραστικότητα της ινσουλίνης. Είναι ο συχνότερος τύπος διαβήτη (περίπου το 90 % των περιπτώσεων διαβήτη είναι τύπου 2). Απαντάται κυρίως σε ενηλίκους, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η συχνότητά του σε παιδιά και σε εφήβους κυρίως λόγω της δραματικής αύξησης της παιδικής παχυσαρκίας, της κακής διατροφής και της καθιστικής ζωής. Τέλος, υπάρχουν και άλλοι τύποι διαβήτη, όπως ο διαβήτης της εγκυμοσύνης, ο διαβήτης που οφείλεται σε φάρμακα κ.α., που είναι λιγότερο συχνοί
Υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση, δηλαδή κάποιος που έχει διαβητικούς γονείς έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνει και ο ίδιος διαβητικός.
Σε αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει μέχρι σήμερα μια ολοκληρωμένη απάντηση. Για το διαβήτη τύπου 1 έχουν ενοχοποιηθεί γενετικές διαταραχές (γονίδια) αλλά και διάφοροι εξωγενείς παράγοντες όπως ιογενείς λοιμώξεις. Για το διαβήτη τύπου 2 επίσης φαίνονται να ευθύνονται κάποια «κακά» γονίδια, αλλά για την εκδήλωσή του συμβάλλουν κυρίως η παχυσαρκία, η κακή διατροφή και η καθιστική ζωή. Γι αυτό άλλωστε ο διαβήτης είναι νόσος των αναπτυγμένων κοινωνιών. Τα τελευταία χρόνια η συχνότητα του διαβήτη τύπου 2 συνεχώς αυξάνεται και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μιλάει για «επιδημία διαβήτη».
Ο διαβήτης τύπου 1 εκδηλώνεται συνήθως σε σύντομο χρονικό διάστημα με αυξημένη αποβολή ούρων, αυξημένη δίψα, αυξημένη όρεξη για φαγητό και ταυτόχρονη απώλεια βάρους. Αν τα συμπτώματα δεν γίνουν αμέσως αντιληπτά το παιδί μπορεί να πέσει σε κώμα. Ο διαβήτης τύπου 2 εκδηλώνεται πιο ύπουλα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και για χρόνια, ο ασθενής μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα ή να έχει ήπια συμπτώματα, όπως ξηρότητα του στόματος, αυξημένη δίψα ή αυξημένη αποβολή ούρων. Γι αυτό πολύ συχνά ο διαβήτης τύπου 2 αποκαλύπτεται σε μια τυχαία μέτρηση του σακχάρου στο αίμα ή όταν έχει συμβεί κάποια επιπλοκή.
Η διάγνωση του διαβήτη τίθεται αν το σάκχαρο του αίματος μετά από 8ωρη νηστεία είναι υψηλότερο από 126. Επίσης, αν το σάκχαρο του αίματος σε τυχαία μέτρηση (χωρίς να έχει προηγηθεί 8ωρη νηστεία) είναι υψηλότερο από 200 και συνυπάρχουν τα τυπικά συμπτώματα του διαβήτη, δηλαδή πολυουρία, πολυδιψία και ανεξήγητη απώλεια βάρους. Τέλος, η διάγνωση του διαβήτη μπαίνει αν το σάκχαρο του αίματος είναι πάνω από 200 στις 2 ώρες μετά τη χορήγηση σαχκαρούχου υγρού. Η δοκιμασία αυτή (καμπύλη γλυκόζης) είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ανθρώπους που έχουν φυσιολογικό σάκχαρο νηστείας, αλλά το σάκχαρό τους ανεβαίνει σημαντικά μετά τη λήψη τροφής.
Άτομα παχύσαρκα, κυρίως αυτά που έχουν εναπόθεση λίπους στην κοιλιά και ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει και αυξημένη πίεση, αυξημένα τριγλυκερίδια και χαμηλή «καλή» χοληστερόλη (HDL) είναι πολύ πιθανό να έχουν και προδιάθεση για διαβήτη. Το ίδιο ισχύει και για συγγενείς διαβητικών ατόμων. Στις περιπτώσεις αυτές η καμπύλη γλυκόζης – ινσουλίνης μπορεί να αποκαλύψει τα άτομα που έχουν προδιάθεση για διαβήτη.
Οι επιπλοκές του διαβήτη διακρίνονται σε οξείες και χρόνιες. Οι οξείες επιπλοκές του διαβήτη είναι οι διάφοροι τύποι διαβητικού κώματος (υπεργλυκαιμικό, κετωσικό, υπογλυκαιμικό). Με τις σημερινές θεραπευτικές δυνατότητες τα διαβητικά κώματα είναι λιγότερο συχνά.
Συχνότερες και σημαντικότερες είναι οι χρόνιες επιπλοκές, πολλές από τις οποίες είναι δυνατόν να εμφανιστούν πριν από την εκδήλωση του διαβήτη. Ο σακχαρώδης διαβήτης προσβάλλει πολλά όργανα και συστήματα του οργανισμού γιατί κατά κύριο λόγο βλάπτει τις αρτηρίες. Οι αγγειακές επιπλοκές του διαβήτη είναι αυτές που ευθύνονται για την αυξημένη θνησιμότητα των διαβητικών. Ο διαβήτης προσβάλλει την καρδιά (στεφανιαία νόσος, έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια, ανακοπή), τον εγκέφαλο (εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλική ατροφία), τα μάτια (τύφλωση), τους νεφρούς (νεφρική ανεπάρκεια), τις αρτηρίες των ποδιών (γάγγραινα), το νευρικό σύστημα (περιφερική νευροπάθεια που εκδηλώνεται με μουδιάσματα ή πόνο στα πόδια και αυτόνομη νευροπάθεια που εκδηλώνεται με ορθοστατική υπόταση, διάρροια ή δυσκοιλιότητα και στυτική δυσλειτουργία).
Ναι μπορούμε. Η υγιεινή διατροφή, η ελάττωση του σωματικού βάρους και η συστηματική άσκηση μπορούν να προλάβουν την εκδήλωση του διαβήτη, ειδικά σε άτομα που έχουν τη σχετική προδιάθεση.
Ο διαβήτης τύπου 1 απαιτεί την άμεση χορήγηση ινσουλίνης εφ’ όρου ζωής, σε συνδυασμό με κατάλληλο διαιτολόγιο και άσκηση.
Για το διαβήτη τύπου 2 εφαρμόζονται κατ΄αρχήν υγιεινοδιαιτητικά μέτρα (διαιτολόγιο, ελάττωση βάρους, άσκηση) και αν αυτά δεν αρκούν χορηγούνται αντιδιαβητικά χάπια.
Πολλές φορές η παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας ελαττώνεται σημαντικά, ιδιαίτερα μετά από αρκετά χρόνια νόσησης. Τότε τα αντιδιαβητικά χάπια δεν επαρκούν και ο διαβητικός ασθενής χρειάζεται και ινσουλίνη. Καλό είναι η θεραπεία με ινσουλίνη να αρχίζει έγκαιρα πριν συμβούν βλάβες στον οργανισμό εξ αιτίας της ανεξέλεγκτης υπεργλυκαιμίας.
Το σάκχαρο νηστείας θα πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 90 με 130. Το σάκχαρο δύο ώρες μετά το φαγητό δεν πρέπει να ξεπερνά το 180. Η γλυκοσυλιωμένη αιμοσφαιρίνη, μια εξέταση αίματος που μας δείχνει το συνολικό έλεγχο του σακχάρου και θα πρέπει να γίνεται κάθε 2-3 μήνες πρέπει να είναι κάτω από 7 %. Όμως δεν αρκούν οι τιμές του σακχάρου για να πούμε αν ο διαβητικός είναι σωστά ρυθμισμένος. Εξίσου σημαντική είναι η ρύθμιση και των υπολοίπων παραγόντων κινδύνου, δηλαδή της υπέρτασης και των διαταραχών των λιπιδίων που πολύ συχνά συνυπάρχουν με το διαβήτη. Πρέπει η πίεση να είναι κάτω από 130/80, η «κακή» χοληστερόλη (LDL) να είναι κάτω από 100, η «καλή» χοληστερόλη (HDL) πάνω από 40 και τα τριγλυκερίδια κάτω από 150. Επιπλέον, σε καμιά περίπτωση δεν θεωρείται «σωστά ρυθμισμένος» ο διαβητικός που καπνίζει.
Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη. Η καλή ρύθμιση του διαβήτη και των υπολοίπων παραγόντων κινδύνου έχει τεράστια σημασία. Επιπλέον, ο διαβητικός ασθενής θα πρέπει να ελέγχεται τακτικά για την εμφάνιση επιπλοκών από την καρδιά, τα μάτια, τους νεφρούς, τα πόδια και τα περιφερικά νεύρα. Στις περιπτώσεις αυτές η πρώιμη διάγνωση των επιπλοκών κάνει εφικτή την ορθή αντιμετώπισή τους.